“De wind waait uit een andere hoek”

De EB 24, het vlaggenschip van de Elburger vloot. De botter waar het allemaal mee begonnen is. Op 17 september 1975 brachten Henk Hulst, Hans van den Pol, Rien Lipke en Peter van der Heide een bezoek aan de notaris voor het ondertekenen van de stichtingsakte. De notaris had eerder geadviseerd om de naam ‘Stichting tot Behoud EB 24’ te veranderen in ‘Stichting tot Behoud van Elburger Botters’. Deze notaris had een zeer vooruitziende blik!

De botter EB 24

Aart Jansen gaf in 1917 werkbaas Joh. Oost uit Harderwijk de opdracht een nieuwe botter te bouwen. In de bewaard gebleven rekening staat vermeld: ‘Een nieuwe vischbotter met smidswerk, mast, blokken, haken en boomenen verder rondhout enz. gemaakt en geleverd voor de som van 2350 gulden. De zeilen werden gemaakt door een zwager van Aart; Tiemen Groen een Harderwijker zeilmaker. Deze botter kreeg het visserijnummer EB 24, dat sinds 1905 in het bezit was van Aart Jansen. Oudste zoon Hannes (geboren in 1903) kwam na het verlaten van de lagere school bij zijn vader aan boord. Jan (geboren in 1913) volgde jaren later het voorbeeld van zijn broer. De hoekwantvisserij was voor de Jansens het hoofdmiddel van bestaan. Vanwege hun vaardigheid en kundigheid besomden ze vele jaren de hoogste bedragen aan de Elburger visafslag. In 1965 raakte de mast van de EB 24 de brug over het Veluwemeer. De gebroeders Jansen besloten daarop om de mast niet te laten repareren en terug te plaatsen. Voortaan kon de botter onbelemmerd de brug passeren en er werd een beschuttingstent op de botter gebouwd, waardoor men bij slecht weer droog stond. Er werden nog nauwelijks reparaties uitgevoerd aan de EB 24, de botter ging zienderogen achteruit.

Samofa

In 1931 werd de EB 24 voorzien van een T-Ford-motor. In 1936 kwam er een 4-cylinder 16-PK A-Ford in de schuit. Pas in 1961 werd deze vervangen door een 20-PK Samofa dieselmotor. Deze laatste motor is weliswaar meerdere keren gerestaureerd maar doet tot op heden nog steeds dienst. Samofa is een oer-Hollands product. Samofa staat voor; SAmenwerkende MOtoren FAbrieken. Jan Goedkoop (1878-1962) was de directeur van de Amsterdamse motorenfabriek Kromhout. Met drie collega-bedrijven (Brons, Bolnes en Industrie) stelde hij vast dat de markt behoefte had aan hulpmotoren voor de grote hoofdmotoren die ze zelf bouwden. Omdat het niet lukte om zo’n type alleen te ontwikkelen, nam Jan Goedkoop het initiatief tot een samenwerking. De nieuwe onderneming kreeg de naam Samofa, van ‘samenwerkende motorenfabrikanten’. Jan Goedkoop werd zelf de eerste directeur. In een nieuwe fabriekshal aan de Boerhaavelaan in Harderwijk begon in april 1950 de productie van de 1-S-108 en de 2-S-108. De verkoop liep storm, die eerste jaren. Samofa vestigde zich juist in Harderwijk, omdat deze gemeente lage grondprijzen rekende. Bovendien was het makkelijk om daar personeel te vinden dat in de productie wilde werken. Harderwijk moest zichzelf opnieuw uitvinden door de afsluiting van de Zuiderzee, de drooglegging van Flevoland en de problemen in de landbouw en visserij.

Het einde van een tijdperk

Het gerucht ging dat de botter EB 24 te koop lag en dat de Jansens bezig waren met de aankoop van een stalen scheepje. Daarmee zou er in Elburg een einde komen aan de beroepsmatige uitoefening van de visserij met behulp van een botter. De botter, het symbool van het Elburgs visserijverleden dreigde te verloren te gaan. Vier vrienden; Henk Hulst, Hans van den Pol, Rien Lipke en Peter van der Heide waren het snel eens; zij moesten alles in het werk stellen om deze botter te kopen en als varend monument te behouden voor Elburg. Er werd contact gelegd met Vereniging Botterbehoud, Monumentenzorg, en nog vele deskundigen en adviseurs. De botter werd bekeken door werfbaas Oost uit Harderwijk en hij taxeerde de kosten voor een voorlopige restauratie. Hij kwam uit op een bedrag tussen de vijf- à vijftienduizend gulden. Op 29 maart 1975 bereikten de vier vrienden een mondeling akkoord over de aankoop van de botter voor zesduizend gulden. Het bedrag mocht eventueel in een later stadium worden voldaan. Bij de koop van de EB 24 ontvingen ze ‘verschillende blokken en diverse zeiltjes’, en er werd een geschonken kacheltje in de botter geplaatst. Op paasmaandag werd de motor aangeslingerd en de eerste reis ondernomen.

Restauratie

Medio april ging de botter al op het droge voor de eerste werkzaamheden. Inmiddels hadden de vier uit eigen portemonnee elk tweeduizend gulden als startkapitaal ingelegd. Om de financiën op peil te houden was besloten iedere week 5 gulden per persoon in te leggen. Duidelijk was dat de stichting het draagvlak onder de Elburger bevolking moest zien te verbreden. Er werd een filmavond georganiseerd die de eerste donateurs van de Botterstichting opleverde, en een rad van avontuur dat voor de nodige financiële ondersteuning zorgde. Het zou nog wel enkele jaren duren voordat de Botterstichting de Elburger bevolking had overtuigd van haar goede bedoelingen. De eerste botterverhuren met gasten vonden plaats in 1976 en een jaar later debuteerde ze tijdens de Westwalwedstrijden met een mooie negende plek. In 1979 bleek dat verder varen met de EB 24 niet meer verantwoord was. De Botterstichting luidde de noodklok. Om geld voor de restauratie bijeen te krijgen, lanceerde ze de actie ‘Help de botter verzuipt’, en die actie hielp. In september 1980 kon de botter weer te water gelaten worden. Het schip was voor vijfennegentig procent vernieuwd en leek in het geheel niet meer op het oude wrak zoals dat vijf jaar eerder was gekocht.